Một trong những
tấm áp phích phim đẹp nhất của năm 2015 thuộc về bộ phim Mustang – tác phẩm đầu
tay của nữ đạo diễn người Pháp gốc Thổ Nhĩ Kỳ Deniz Gamze Ergüven. Đơn giản là
một bức hình chụp năm cô bé gái đang khoác vai, chụm đầu, đằng sau là nắng vàng
và trời xanh, tấm áp phích vừa lưu giữ được nét thanh xuân trong sáng của năm
em gái, vừa khiến người xem cảm thấy đượm buồn bởi họ chẳng thể tìm thấy một nụ
cười nào trên năm đôi môi tươi hồng của các em. Các cô bé gái ấy là năm chị em
gái mồ côi Sonay (İlayda Akdoğan), Selma (Tuğba Sunguroğlu), Ece (Elit İşcan),
Nur (Doğa Zeynep Doğuşlu), và cô em út Lale (Güneş Nezihe Şensoy). Mustang là
câu chuyện buồn của năm em, là bi kịch của những người phụ nữ hiện đại bị kìm kẹp
bởi truyền thống gia trưởng, thủ cựu.
Mustang mở
đầu như một bài hát vui với cảnh nô đùa bên bãi biển của năm cô bé gái với các
bạn trai cùng trang lứa sau ngày cuối cùng của năm học. Mới chớm bước qua tuổi
dậy thì, năm chị em thản nhiên ôm vai, bá cổ, thậm chí là cưỡi lên lưng các cậu
bạn học mà không ngờ rằng những trò chơi tuổi mới lớn ấy đã lọt vào tầm ngắm của
những cặp mắt thủ cựu trong làng. Ở ngôi làng nhỏ cách chốn đô hội Istanbul tới
cả ngàn cây số ấy, cảnh chơi đùa của các cô bé đã lập tức bị những lời đồn thổi
biến thành bằng chứng ô nhục về mầm mống “lăng loàn” của các chị em. Mồ côi cả
cha lẫn mẹ từ tấm bé, năm chị em sống trong sự chăm sóc của người bà (Nihal
Koldaş) và sự bảo trợ của ông bác nghiêm khắc Erol (Ayberk Pekcan). Để “bảo vệ”
các em khỏi “cám dỗ” và cũng là để giữ thể diện, ông bác Erol lập tức cho cả
năm chị em đi kiểm tra trinh tiết trước khi quyết định nhốt tất cả ở nhà để
giáo dục các em trở thành những người phụ nữ đoan trang phù hợp với bổn phận
làm vợ, làm mẹ sau này. Năm chị em trở thành tù nhân ngay trong chính căn nhà của
mình chỉ bởi khao khát được sống tự do, được tận hưởng cuộc sống hiện đại với
quần áo đẹp, với bạn bè cùng lứa tuổi, hay đơn giản chỉ là mong muốn được xem một
trận bóng đá, được tắm biển. Thế chỗ cho những ước vọng hết sức giản dị của lứa
tuổi mới lớn ấy là những bài học nội trợ, những bài giảng đạo đức tẻ nhạt trên
truyền hình, và kinh khủng hơn cả, là những cuộc hôn nhân sắp đặt. Ngoại trừ cô
út Lale còn quá nhỏ tuổi, Sonay, Selma, Ece, rồi Nur lần lượt bị ghép vào những
đám cưới gượng ép. Các em phải chia lìa những người ruột thịt để làm con dâu
trong các gia đình xa lạ ngập tràn những hủ tục của hàng trăm năm trước về chuyện
trinh tiết, danh dự. Những người ở lại cũng chẳng được yên lành, khi các chị em
luôn chịu cảnh chèn ép bởi ông bác gia trưởng, hà khắc, người coi trọng việc giữ
thể diện hơn hạnh phúc của bà mẹ già và các cháu gái nhưng cũng lại che dấu
trong mình những thú tính khó lòng tưởng tượng nổi. Cam chịu với gông cùm của hủ
tục, của truyền thống gia trưởng chốn làng quê, hay vượt qua tất cả để tìm đến
tự do nơi đô thị, liệu đâu sẽ là lựa chọn của năm chị em cho cuộc sống còn rất
dài phía trước?
Sinh ra ở Thổ
Nhĩ Kỳ nhưng nữ đạo diễn Deniz Gamze Ergüven lại học tập và khởi nghiệp ở Pháp
với tác phẩm đầu tay Mustang, bộ phim mang rất nhiều dấu ấn và tâm trạng cá
nhân của cô. Theo Ergüven, bộ phim này của cô là một lời tâm huyết dành cho quyền
lợi của những người phụ nữ trong xã hội hiện đại Thổ Nhĩ Kỳ trước sự đe dọa trở
lại của những giáo lý và truyền thống đạo Hồi hà khắc, đặc biệt là ở những vùng
thôn quê xa xôi, nơi kiến trúc nổi bật nhất giữa làng xóm lụp sụp vẫn là những
tháp nhọn của các nhà thờ Hồi giáo. Qua Mustang, người xem có thể dễ dàng cảm
nhận sự xung đột này giữa tinh thần tự do mang tính thời đại và chủ nghĩa gia
trưởng bảo thủ đậm màu sắc tôn giáo thông qua hình ảnh của năm cô bé đáng yêu với
cách ăn mặc và cư xử tự nhiên, tân thời bị giam cầm giữa những song sắt dựng
nên bởi ông bác Erol hà khắc và người bà sống trọn đời trong cam chịu với số phận.
Một bộ phim chú trọng vào những xung đột tâm lý như vậy rất cần dàn diễn viên hợp
vai và ăn ý, một điều không hề dễ dàng đối với một tác phẩm điện ảnh có nhiều
diễn viên nhí và đất diễn được chia đều cho các vai chính như Mustang. May mắn
cho bộ phim là dàn diễn viên nhí thủ vai năm chị em, đúng như hình ảnh trên tấm
áp phích phim, đã vai kề vai để thực sự trở thành chị em của nhau trên phim, thực
sự thể hiện được tinh thần, khát vọng tự do mà Mustang muốn truyền tới khán
giả. Diễn xuất hồn nhiên nhưng rất giàu tình cảm, và đặc biệt là nét trong trẻo,
tinh khôi của năm chị em có lẽ là điểm nhấn đẹp nhất của bộ phim. Không cần những
triết lý sâu sắc, không cần những câu thoại văn hoa phức tạp, chỉ cần một khung
hình đẹp đẽ mà bi ai khi các em nằm gối đầu lên nhau dưới ánh nắng vàng rực rỡ
giữa song sắt kìm hãm đã là quá đủ để bộ phim đưa được thông điệp về khát vọng
tự do đến với người xem.
Mustang là
một bộ phim hết sức giản dị với cốt truyện trầm buồn nhưng mộc mạc, dễ xem, dễ
cảm nhận. Phần bối cảnh và hình ảnh của phim, với rất nhiều nội cảnh và rất nhiều
ánh sáng tự nhiên cũng là một yếu tố giúp khán giả xem phim có được cảm giác nhẹ
nhõm nhất định. Tuy nhiên khi lớp vải nhung nhẹ nhàng đó được lật lên, người
xem lập tức thấy rằng ẩn giấu bên trong Mustang là bi kịch tột cùng của con
người khi tự do bị chà đạp, là bi kịch của những tâm hồn trinh nguyên khi rơi
vào tay của những cái đầu mù quáng vì giáo lý, vì hủ tục, vì khát vọng thấp hèn
của bản thân. Những bi kịch nối tiếp bi kịch ấy chắc chắn sẽ khiến nhiều khán
giả sau khi xem xong bộ phim sẽ phải hít một hơi thở rất dài vì chợt nhận ra rằng
trên thế giới, kể cả ở những quốc gia hiện đại, vẫn còn đó rất nhiều những hủ tục
bất công đang kìm hãm tự do, khát vọng sống của con người. Đó cũng chính là lời
nhắn gửi tâm huyết mà nữ đạo diễn Ergüven muốn dành cho quê hương, bởi liệu ai
có thể ngồi yên khi tự do của những em gái với khuôn mặt ngời sáng như năm chị
em Sonay – Selma – Ece – Nur – Lale vẫn còn phải đối diện với những song sắt của
những nhà tù giáo lý, tư tưởng như vậy.
Quay tại Thổ
Nhĩ Kỳ, với dàn diễn viên người Thổ Nhĩ Kỳ và sử dụng kịch bản hoàn toàn bằng
tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng có lẽ nội dung sâu sắc mà chua cay của Mustang không
thực sự hợp lòng giới chức nước này, bởi vậy mà bộ phim đã không được lựa chọn
để đại diện cho Thổ Nhĩ Kỳ dự tranh giải Oscar cho phim ngoại ngữ xuất sắc nhất
năm nay. Thế chỗ của Mustang là Sivas, một tác phẩm cũng về đề tài tuổi thơ
và trẻ em. Chỉ một tuần sau đó, Mustang đã vượt qua cả bộ phim đoạt giải Cành
cọ vàng 2015 là Dheepan của đạo diễn Jacques Audiard để trở thành đại diện của
Pháp tại giải Oscar năm nay. Theo hội đồng chọn phim của Pháp thì Mustang được
lựa chọn vì bộ phim đã thể hiện được tinh thần tự do ngôn luận, tự do biểu đạt,
vốn là những giá trị mà nước Pháp luôn theo đuổi. Có lẽ đây cũng là những giá
trị mà chính giải Oscar cũng muốn hướng tới, bởi ngày 17 tháng 12 vừa qua Mustang, vượt qua 72 tác phẩm từ các quốc gia khác, đã được đưa vào danh sách
đề cử rút gọn 9 đề cử cho giải Oscar 2015 cho phim nói tiếng nước ngoài. Sivas – đề cử của Thổ Nhĩ Kỳ không có mặt trong danh sách này.
====
Bản đã được biên tập trên Zing.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire